We eten nu al
vaak zonder het te merken groenten, die genetisch gemanipuleerd zijn. Dat zijn
geen verse groenten, in Europa is men daar nogal huiverig voor, maar bij blikgroenten
heb je al veel minder inzicht in waar het vandaan komt. En volgens de
Amerikanen kan het allemaal best en moeten we niet zo zeuren, dit is
vooruitgang. Er wordt veel gesproken over genetische manipulatie en over hoe we
gewassen daarmee kunnen verbeteren, maar uiteindelijk ook mensen kunnen helpen,
die genetische defecten vertonen. Wat begon met plantenveredeling komt
langzamerhand erg dichtbij, men kan nu uitzoeken of je als mens bepaalde
erfelijke aandoeningen hebt. De ruwweg 40.000 karakteristieke data in de
menselijke genen worden in beeld gebracht (het Human genome project) en men
onderzoekt het verband tussen milieu, ziektes, erfelijke aandoeningen en
mogelijkheden voor reparatie van dat genetisch materiaal.
Dat klinkt
allemaal heel mooi en we denken dat het vooral iets is waar de Amerikanen zich
mee bezig houden, hier zal het zo’n vaart niet lopen. Maar is dat wel zo, DSM Venturing (ja, staatsmijnen) heeft een
investering gedaan in het Amerikaanse Sciona uit Connecticut. Sciona levert
volgens DSM wetenschappelijk gefundeerde, praktische gezondheidsadviezen op
maat op basis van genetische tests. Aan de hand van de adviezen kan de consument
het voedingspatroon en de levensstijl kan kiezen die het best bij zijn of haar
genetische profiel passen. Deze producten verschaffen fabrikanten van voedings-
en lifestyleproducten tevens de mogelijkheid om hun productaanbod aan te passen
aan de wensen van de individuele consument.
Daar kun je toch
niet tegen zijn, zou je denken, individueel op maat gesneden advies, iemand die
genetisch aanleg heeft voor bijvoorbeeld suikerziekte kun je dan vroegtijdig
het juiste dieet of lifestyle-adviezen geven en misschien voorkomen dat de
aandoening zich openbaart. En als we praten over ontgifting, anti-oxidanten en
dergelijke dan kan misschien zelfs de levensduur aanzienlijk verlengd worden.
Sciona is een van de clubs die een dergelijke dienst aanbiedt en het genetisch
materiaal van cliënten screent en adviezen geeft. Dat is klaarblijkelijk een
goede investering in de ogen van DSM, maar wat betekent dit als we wat breder
kijken. Nu is het nog een geintje voor rijke Amerikanen, maar misschien laten
ook allerlei bedrijven en organisaties hun medewerkers wel even screenen en wat
gebeurt er met die gegevens. Krijgt men een arbeidscontract aangeboden met als
conditie dat je bijvoorbeeld geen varkensvlees, geen cola of suiker mag eten,
werkt dit door in clausules en uitsluitingen voor levensverzekeringen, je kunt
heel wat doen met dergelijk materiaal. Natuurlijk zal Sciona wel voorzichtig
omspringen met die gegevens, maar bijvoorbeeld de overheid in de VS is al
langer bezig van bijvoorbeeld gevangenen DNA te verzamelen. Met de nieuwe
anti-terrorisme wetten in de hand kan men vrij gemakkelijk Sciona verplichten
de DNA-gegevens van haar klanten af te staan, zelfs zonder dat de betrokkenen
er iets van horen.
Wat begint als
een gezondheidstest kan dan uiteindelijk een middel worden om mensen bij
voorbaat uit te sluiten of eisen te stellen aan hun levensstijl, ze niet aan te
nemen of niet te verzekeren en in het algemeen te classificeren. Wanneer men
bijvoorbeeld een gen zou isoleren dat met crimineel gedrag te maken heeft,
waarom die mensen niet bij voorbaat opsluiten of nog een stapje verder, gewoon
niet geboren laten worden, want DNA-onderzoek kan al in de beginfase van een
zwangerschap. En als deze technologie blijkt te leiden tot steeds ouder
wordende mensen, wie krijgt dan zo’n test en wie gaat betalen voor dat pensioen
en de voorzieningen. Is dat een gunst of een recht of moet je gewoon maar
accepteren dat wie meer geld heeft ook meer rechten en meer en beter leven kan
kopen. Wie toch al van een uitkering moet rondkomen kan dan maar niet meedoen
aan dit soort gezondheids-luxe. In het ziekenfonds zal het wel niet komen, dat
wordt alleen maar minder. Zoals Lodewijk de Waal (FNV) onder meer op de 2
october demonstratie in Amsterdam tot de 200.000 demonstranten waarschuwde: “We
kunnen we binnenkort aan iemand gebit zien hoeveel ie verdient”.
Speurwerk,
research, het is nuttig en nodig, want er zijn nog enorm veel problemen op te
lossen in deze wereld. Maar we moeten ook voorzichtig zijn met steeds meer
gegevens van burgers te achterhalen en vast te leggen. Big Brother komt met dit
soort goedbedoelde methodes stapje voor stapje dichterbij, maar we merken het
niet op, omdat het leuk verpakt wordt. Het is toch in ons eigen belang, zeggen
de onderzoekers en ondernemers, de vooruitgang kun je niet tegenhouden.
Ik ben een
beetje angstig voor dit soort ontwikkelingen, zeker als dat als vanzelfsprekend
en positief voor de aandeelhouder in de economische rubrieken opduikt en
niemand aan de bel trekt. En dat een bedrijf als DSM zich hiermee bezighoudt
vindt ik ronduit bedenkelijk. Natuurlijk, dat is een beursfonds en de
aandeelhouders worden er misschien beter van, maar mag ik iets meer ethische
terughoudendheid verwachten van een bedrijf dat zo hoog opgeeft van haar Triple
P insteek: people, planet, profit en in haar jaarverslag zo leuk leutert op
verantwoord ondernemerschap.
L. Sala
10-2004