De verstarde user interface

De eenvormigheid heeft toegeslagen in de computerwereld. Ook al is lang niet iedereen beter af met de standaards zoals die ontwikkeld zijn, toch blijft bijvoorbeeld de gebruikersinterface in een bepaalde fase steken. Of gaat er iets veranderen?

Daar zitten we dan met z'n allen voor de buis en aan het toetsenbord. We werken allemaal min of meer op dezelfde manier met computer, terminal, tekstverwerker of werkstation. We tikken letters in of schuiven met een muis en denken dan ook nog dat we heel modern bezig zijn. Want een computer, dat is toch hi-tech, daarmee ben je een deel van het informatie-tijdperk en sta je boven de minkukels die nog met machines of zo werken! Ja, ja, maar beseft u wel dat we met de langzamerhand zo algemeen geaccepteerde user interface, beeldbuis (of LCD-scherm) en toetsen eigenlijk een heel verstarde en niet eens erg optimale situatie hebben?

Het toetsenbord stamt nog uit de tijd van de mechanische typemachines, de beeldbuis is een eng soort elektronenkanon, recht je gezicht in, en dat gedoe met de muis en de GUI is ook al zo'n twintig jaar oud. Het gaat niet alleen om het gebruiksgemak, maar er zijn serieuze klachten en problemen.
Je hoort steeds meer mensen klagen over pijnlijke schouders en spieren en over andere problemen uit de `carpal tunnel'-syndroomsfeer, als gevolg van steeds herhaalde bewegingen en de stress die dat veroorzaakt in de polsen e.d. De interface tussen computer en mens heeft zo zijn problemen. En dat kan knap lastig worden met peesontstekingen, invaliditeit en wat dies meer zij.

Maar ja, we kunnen niet meer zonder de computer, dus gaan we er gewoon mee door en accepteren we een bepaalde hoeveelheid ongemak. Er wordt wel wat aan gedaan: monitoren worden stralingsarmer en beter leesbaar, toetsenborden worden ergonomischer ontworpen en de steeds maar verbeterde Graphical User Interface zou ook de stress van het beelschermwerken moeten verminderen. Maar helemaal veilig en gebruiksaardig maken lukt niet. Maar goed, wat dat betreft accepteert de maatschapij ook een zeker aantal vliegtuigongelukken, autofiles, vergiftigingsgevallen en vuurwerkinvaliden.

Dat ligt voor een deel aan de manier waarop we met de techniek omgaan, want in naam van de efficiency worden heel wat offers gebracht. We accepteren schade voor de gebruiker én voor ons allemaal samen in de vorm van milieuverontreiniging, in naam der vooruitgang! Niet te veel, want we worden ons steeds meer bewust van lange-termijn effecten, maar we hobbelen braaf achter de publieke opinie aan op allerlei gebieden.

Voor de computer geldt eigenlijk hetzelfde. We hebben ons bijvoorbeeld Windows laten opdringen als een veel efficiëntere manier van werken, maar klopt dat wel? In de praktijk is al die vrijheid overdreven, de single-applicatiegebruiker kon echt sneller werken onder DOS, die heeft de Windows-ballast helemaal niet nodig. We zijn allemaal gezwicht voor wat de zogenaamde experts (die natuurlijk alleen hun eigen produkten pushen) ons hebben verteld. En nu zitten we dus met een eenvormigheid die voor iedereen wel redelijk werkt, maar voor niemand optimaal is. De grootste gemene deler heeft weer gewonnen.

Wat mij verwondert is dat we ons eigenlijk niet meer afvragen of een bepaalde user interface nu wel zo goed is. Dat kun je goed zien bij automobielen: daar hebben we nu vrijwel alleen maar de keus uit de standaard user interface met stuurwiel, pedalen en andere bedieningsorganen op een standaardplek. Wel lekker makkelijk; alle auto's werken op die manier ongeveer hetzelfde, je kunt zo van de ene auto in een andere stappen. Bij de duurdere modellen kun je dan stuurwiel en stoelen misschien nog wat aanpassen, maar veel keus is er niet. Allemaal gelijk, dat lijkt mooi, maar is het ook effectief? Een leuk voorbeeld is het idee dat een auto symmetrisch moet zijn en bijvoorbeeld vier deuren moet hebben. In Rusland hebben ze wel eens auto's gemaakt met twee deuren rechts en links maar één. Dat is veiliger, want de passagier achterin kan dan alleen maar rechts in/uitstappen en je bespaart een deur. Misschien iets minder gemakkelijk, maar hoe vaak rij je nu echt met 4 mensen in een auto? Toch is dat idee verder nooit aangeslagen, net zo min als auto's met meer of minder dan vier wielen, voetmuizen, Dvorak-toetsenborden of wat men voor computers ook maar heeft bedacht. Computers hebben wat dat betreft last van de wet van de `remmende voorsprong': men wil er eenvoudig niet aan dat die `ideale' machines niet perfect zouden zijn en dus gebeurt er niets. Dat komt door de fabrikanten en ontwikkelaars, maar ook door gebruikers die als slaafse volgelingen maar slikken wat ze krijgen opgediend en na de eerste stap vooral niet willen overstappen naar iets nieuws. De PDA's met hun handschrift-interface blijven dus iets voor de pioniers, een echte doorbraak zit er niet in.

Microsoft is wat dat betreft een van de weinige bedrijven dat kan ontsnappen aan zijn eigen wurggreep op de user interface. Gelukkig is men daar nu bezig om eens wat andere alternatieven te ontwikkelen; we hoorden iets over een `Utopia' interface. Misschien wordt dat wel tijd, misschien gaan we eindelijk eens beseffen dat mensen nogal verschillen en dat één universele interface iets beklemmends heeft.

Luc Sala