De werkbuis thuis

Telegroupware: de baas-werker architectuur

Het laatste jaar zijn we doodgegooid met de client-server aanpak. Er doemt echter een nieuw terrein op voor creatieve marketing. Nu er van alle kanten gesproken gaat worden over telewerken en nu dat ook politiek goed ligt, krijgen we vast een beweging waarin fabrikanten hun spullen gaan aanprijzen als ideaal voor de nieuwe arbeidsverhoudingen: de remote boss en de local worker (slave?). Dat biedt weer ruimte voor nieuwe kreten. Maar wie komt met de eerste telegroupware?

Telewerken

De nieuwe rage is telewerken en daar stort men (de media dan) zich nu massaal op, echter zonder veel gevoel voor wat er de afgelopen jaren daadwerkelijk is gebeurd. De voorspelde revolutie in home-office en teleworking is in de VS immers (nog) niet echt op gang gekomen, en waarom zouden we hier dan wel allemaal thuis voor de werkbuis gaan zitten? De afstanden hier zijn veel korter, je krijgt hier nog steeds een reiskostenvergoeding en in ons land is betaling naar prestatie (premieloon) al zo'n twintig jaar `out'. Natuurlijk wordt en werd er in de VS wel veel thuis gewerkt, en omdat men dat nu met een computer en een modem doet wordt al snel het vakje `telewerken' op de statistiek aangekruist, maar voor het grootste deel betreft het mensen die ook vroeger al vanuit hun thuisbasis opereerden. De fraaie cijfers die men weet te produceren zijn meer een logisch gevolg van de integratie van de PC (in meer dan 23% van de huisgezinnen in de VS staat er een) dan van een massale overstap naar thuiswerken voor nieuwe beroepen. Zoals zo vaak zijn het de uitzonderingen en de voortrekkers die de media halen en het idee van thuiswerken propageren. Kijk maar eens rond in de arbeiderswijken in steden als Los Angeles of Chicago, dan besef je dat thuiswerken (niet werkeloos thuiszitten en op het Internet rommelen) nog echt iets is voor de elite, de files zijn er in de VS echt niet minder door geworden.

Maar goed, telewerken is in opkomst en er zijn ook zinnige argumenten voor te vinden. Als trend is het onmiskenbaar, je kunt er hoogstens over twisten of het nu vijf, tien of vijftien jaar zal duren voor bijvoorbeeld de standaard-beeldschermbaantjes in de administratieve sector vanuit de zolderkamer gedaan zullen worden. Een onderzoek van de KU Brabant met o.a. MHP en de Rabobank voorspelt 1 miljoen telewerkers binnen 5 jaar, maar maakt daar de uiterst zinvolle observatie bij dat het dan meestal zal gaan om slechts een paar dagen per week telewerken. Want, tekent men aan, bij telewerken hoort enerzijds een grotere vrijheid van handelen en dat is mooi, maar anderzijds groeit de behoefte aan contact met bazen en collega's. Deel-telewerken is dus het devies en daarmee kan de invoering weer een stuk geleidelijker verlopen dan wanneer men in één keer wordt afgesneden van het fysieke contact met kantoor, baas, collega's en klanten.

Het kantoor van de toekomst

Er zitten hele leuke mogelijkheden in om voor dit soort situaties oplossingen te bedenken, nieuwe telegroupware te ontwikkelen, nieuwe technieken zoals voice-mail en image-mail te integreren, betere beveiligingen te ontwikkelen, en daar valt ook best wat te verdienen, lijkt mij. Maar het probleem is niet alleen technisch, ook maatschappelijk en psychologisch gaan bij telewerken allerlei zaken op de helling. Arbeidsomstandigheden, gezagsverhoudingen, ergonomie, beloningsstructuren en beoordeling krijgen een andere dimensie, en het is goed dat vakcentrales als de MHP zich daarin nu al verdiepen. Ik hoop dat men daarbij niet vergeet om de wezenlijke functie van kantoren etc. eens goed te bekijken. Het `naakte' kantoor in die visie wordt namelijk een ontmoetingsplaats, een plek voor sociale contacten, misschien zelfs iets dat gaat lijken op wat vroeger op markten en in de kerk plaatsvond. We blijven tenslotte behoefte hebben aan richting en structuur (en rituelen zoals koffiedrinken). Gaat het kantoor van de toekomst dan lijken op de kerk van het verleden, een plek waar we komen om elkaar te zien en om geïnspireerd te worden door een voorganger/baas/prediker?

Luc Sala