Wie zou bij zoveel high-tech drukte nog aan spiritualiteit kunnen denken? Daar wij nog zozeer aan onze konventionele levens- en kommunikatiewijzen gewend zijn, zullen velen van ons misschien bang zijn dat wij in een dergelijke high-tech-wereld steeds meer vervreemd van onszelf raken, en dat we door zoveel komputerdrukte het kontakt met onze intui- tieve en spirituele vaardigheden zullen verliezen. Rennen wij naar onze ondergang toe? Of zal er misschien iets anders plaats kunnen vinden? Ik wil in dit artikel enkele provoceren- de stellingen presenteren en daarme tot verdere diskussie oproepen.
Ik heb me uitgebreid met de mogelijkheden van de netwerk- kommunikatie in de spirituele wereld bezig gehouden. Ik heb in vele netwerken over de gehele wereld onderzoek gedaan, en met veel mensen per e-mail, per mailinglijst en in diverse forums gediskussieerd. Op deze manier heb ik ontdekt dat er in deze high-tech-wereld zeer veel esoterische netwerken bestaan, waarin veel over spirituele onderwerpen gediskussieerd wordt en informatie wordt uitgewisseld. Daarnaast wilde ik onderzoe- ken wat er met mijn bewustzijn gebeurt en dat van andere users, als we alle mogelijkheden van de netwerkkommunikatie gebruiken. Bij mijn internet-avontuur heb ik mijn bewustzijn nauwlettend geobserveerd. Mijn ontdekkingen en opvattingen heb ik naar diverse esoterische netwerken gestuurd en er enkele weken lang met zeer veel mensen uit de hele wereld over gedis- kussieerd. Ik heb het niet alleen genoten, het heeft ook mijn denken aangescherpt. Dit artikel is het voorlopige resultaat daarvan.
Dat is hier de essentiele vraag. Ik kan me namelijk alles bij deze persoon voorstellen. Ik kan er werkelijk alle projek- ties van uiterlijkheden of eigenschappen die ik graag mag of juist helemaal niet mag op los laten. Maar het zijn steeds mijn projekties, mijn beelden, die niets met deze persoon te maken hebben. Als ik nu dus van begin af aan al deze projek- ties loslaat, wat bestaat er dan werkelijk nog, behalve deze e-mail op mijn beeldscherm, die ik net ontvangen heb? Niets. Mijn bewustzijn. En terwijl ik hier alleen voor mijn komputer in een overzichtelijke situatie zit, kan ik rustig mijn be- wustzijn observeren. Mijn bewustzijn concentreert zich en kommuniceert met 'zijn' bewustzijn over voor mij belangrijke onderwerpen, zonder dat alledaagse projekties storen. Er bestaat geen zintuiglijke informatie. Dit proces kan ik hier observeren. Het is als een meditatie. Net als bij een medita- tie kan ik in alle rust observeren hoe gedachten en gevoelens ontstaan. En zo ontstaat langzaam maar zeker een innerlijke helderheid."
In veel e-mails bevestigden user de positieve werking van de netwerkkommunikatie. Mensen kunnen met elkaar kommuniceren zonder dat projekties, storende interpretaties of vooroordelen een rol moeten spelen. Kontakt puur! De gesprekspartner wordt niet of nauwelijks op zijn uiterlijk of optreden beoordeeld en in hokjes gestopt. Men houdt zich enkel en alleen bezig met hetgeen men geschreven heeft. Het volgende citaat van een user vat de meeste reakties op mijn virtuele meditatiestelling samen: "Ik kan slechts bevestigen wat je in je e-mail over virtuele meditatie schrijft. Ik heb in Compuserve forums 'gesprekken' gehad, die anders nooit plaatsgevonden zouden hebben. Ik ontvang alleen de boodschap, en verder niets. Ik weet niet of ik met een man of vrouw te maken heb, welke huidskleur hij/zij heeft, hoe oud hij/zij is, waar hij/zij woont. Ik weet niet wie jij bent. Ik lees je woorden, dat betekent jouw gedachten op dit moment, en verder niets. En gevoelens? Zeer vele. Het is inderdaad zoals bij een medita- tie: je dringt werkelijk tot de kern van de dingen door en laat alle uiterlijke schijn links liggen. Als boeddhist voel ik me in deze virtuele ruimte echt thuis, want hij brengt ons de 'werkelijkheid' een stuk dichterbij."
Slechts enkele users waren van mening dat er toch geen ver- schil was, of je nu zoals vroeger gewoon brieven schrijft of tegenwoordig e-mails. Schrijven blijft schrijven. Ik heb een andere mening daarover, want de omvang van deze wijze van kommuniceren is geheel onkonventioneel. Vergelijkenderwijs heb ik vroeger nooit uit alle telefoonboeken van de wereld enkele namen en adressen van mensen gehaald en met hen direct een diskussie over onderwerpen gestart, die voor mij in mijn ontwikkeling belangrijk zijn. Maar daarover straks meer. Bovendien schrijft men in konventionele brieven meestal veel over alledaagse zaken, zoals wat je allemaal doet, hoe je leeft enz. In internet kun je dat natuurlijk ook doen, maar je kunt zonder enkel probleem met 30 of veel meer mensen uit de hele wereld over een onderwerp diskussieren, zonder ook maar een woord over uiterlijkheden te schrijven.
Vervreemding? Zal deze wereldwijde kommunikatiedrukte niet bewerken dat wij ons steeds meer van elkaar zullen vervreem- den? Als we alles met de pc thuis kunnen bereiken, en in een paar jaren misschien zelfs moeten, worden we dan geen kompu- terslaven, die thuis aan hun pc geketend zijn? Kommuniceren we over 20 jaar met andere mensen misschien vooral nog via dia- loogvensters en e-mails, in plaats van via onze zintuigen en onze lichamen? De komputer biedt namelijk ook aantrekkelijke zaken.Voortdurend beweegt er iets op het beeldscherm en men krijgt bijna altijd een reaktie, waardoor je steeds geboeid wordt door de onbegrensde mogelijkheden van de diverse pro- gramma's. Zijn Compuserve en MicroSoftNet gewoon moderne speelautomaten en worden wij tot hun verslaafde gokkers? Natuurlijk zijn er mensen die hier risiko lopen verslaafd te raken. Waarschijnlijk kan ieder van ons ogenblikken beleven, waarin je je niet meer van de 'speelautomaat' kunt losmaken. Maar het is altijd zo, dat wanneer er nieuwe mogelijkheden in onze leefwereld gecreeerd worden, die oplossingen voor bepaal- de problemen bieden, er tegelijkertijd ook nieuwe problemen gecreeerd, ja zelfs pathologieen, die voor die tijd niet bestonden. Maar we moeten natuurlijk niet mogelijke onprettige bijwerkingen zwaarder beoordelen als de positieve betekenis die de netwerken hebben.
Vragen... Daarmee is alles wat in de netwerken gebeurd nog niet meteen fantastisch of ideaal natuurlijk. Er wordt ook veel oppervlakkig en vluchtig geleuterd. En als je niet oppast krijg je met deze demokratisering van de informatie een berg data-afval thuisbezorgt. Je kunt je ook afvragen of deze postmoderne kommunikatiekultuur niet een leegte vult, die zijn oorsprong vindt in de anonieme stadsdrukte, deze leegte echter niet oplost? Al deze vragen hebben ongetwijfeld een zekere geldigheid. Ook als u ervaren bent in de netwerkkommunikatie, zult u dat zeker kunnen bevestigen. Men kan de toekomst nooit echt voorspellen, maar ik en vele andere user, met wie ik gediskussieerd heb, hebben ervaren dat de netwerkkommuniaktie meer openheid tussen mensen bewerkstelligt. Men diskussieert met mensen, met wie men anders nooit in kontakt zou zijn gekomen, en je hoort meningen en opvattingen die je anders nooit gehoord zou hebben. Men hoort zelfs meningen die je niet voor mogelijk gehouden zou hebben. En dit alles zorgt voor een ongekende verruiming van de eigen horizon.
Buiten dat krijgt men te maken met een toenemende hulpbereid- heid. Als ik een vraag had, ongeacht op welk gebied, en ik een e-mail naar een forum of netwerk gestuurd heb, heb ik altijd een antwoord gekregen. De vraag werd altijd beantwoord. Het globale dorp en ons bewustzijn In onze postmoderne samen- leving kunnen we de afgelopen decennia twee tegengestelde tendenzen waarnemen. Enerzijds vindt er een toenemende indivi- dualisering plaats en anderzijds een toenemende internationa- lisering. In de menselijke evolutie betekent deze individuali- sering dat de eenheid die het leven van ieder mens moet inte- greren, steeds kleiner geworden is. Vroeger was de stam, deze eenheid, later de grootfamilie en daarna het kerngezin. Vroe- ger in de stam had ieder stamlid een bepaalde rol, een positie en bepaalde vaardigheden. Het totaal van rollen droeg tot het welzijn van ieder stamlid bij. In de afgelopen decennia heeft zich deze integrerende faktor tot onze individuele psyche gereduceerd. Vandaag de dag moet ieder mens met zijn eigen psyche als gereedschap het gehele sociale en emotionele leven tot een overzichtelijke eenheid integreren, om zich happy te kunnen voelen. Dat betekent dat deze integratie nauwelijks meer in de buitenwereld plaatsvindt, maar vooral in de binnen- wereld. Deze individualisering stelt daardoor ook hoge eisen aan ieders individuele psyche. En omdat onze psyche niet op een dergelijke opgave voorbereid was, moest hij 'omgebouwd' worden. Dat verklaart m.i. ook de grote therapiegolf van de afgelopen decennia.
Aan de andere kant bevinden we ons midden in een toenemende internationalisering. Dat betekent dat de eenheid waarvan wij ons direkt als lid ervaren steeds groter wordt. Daar waar vroeger de stam onze horizon was, waarover wij niet heenkeken, kwam het dorp, daarna de stad en later de staat. Sinds enkele jaren zijn we druk bezig het gehele europeesche kontinent tot onze sociale en maatschappelijke horizon te maken. Europeesche verdragen (Maastricht en Schengen) zorgen ervoor dat de gren- zen tussen de deelnemende europeesche landen langzaam maar zeker afgebroken worden en europa steeds meer een republiek wordt. En onze kulturele identiteit verbreedt zich steeds meer. Tegelijkertijd ontstaan wereldomvattende verdragen en strukturen en wij overstijgen daarmee de konventionele grenzen in de gehele wereld. In de nabije toekomst zal deze wereld onze sociale horizon geworden zijn. Dat betekent dat daar waar onze vroege voorouders zich als stamlid ervaren hebben, wij onszelf als wereldburger zullen ervaren en wij een zinvolle plaats in het 'wereld-dorp' moeten zoeken.
Onze horizon, de eenheid waarvan ieder mens zich direkt als
een deel ervaart, is in de afgelopen 50 jaar steeds groter
geworden. Het probleem is echter, dat hij zo groot geworden
is, dat we hem niet meer kunnen omvatten. Een dorp is nog
overzichtelijk. Maar hoe moet je als individueel mens de
gehele wereld omvatten? Met onze konventionele transport- en
kommunikatiemiddelen leven we nog steeds in de geografische
wereld, en daar zijn de afstanden zeer groot.
Omdat in deze ontwikkeling de integrerende faktor en de te
integreren horizon zich zover van elkaar af bewogen hebben,
ben ik van mening dat zich tussen deze twee tendenzen een
toenemende spanning ontwikkeld heeft. In een dorp vond nog een
direkte kommunikatie plaats, in een land bestaan ook verschil-
lende strukturen, die ons bij ons welzijn behulpzaam zijn. De
kommunikatie vindt daar o.a. via televisie en krant plaats. Op
wereldnivo bestaat er m.i. een kloof in de kommunikatiestruk-
turen, waarin vervreemding en desorientering konden onstaan.
Veel sociale strukturen zijn verloren gegaan of hebben aan
betekenis ingeboet. Tussen onze individuele psyche als inte-
gratiegereedschap en de wereld als onze sociale omgeving
bestaat een grote fysieke afstand, die met de konventionele
middelen niet meer kan worden overbrugd.
In deze kontekst biedt de netwerkkommunikatie ons enkele
middelen om op eenvoudige wijze op wereldnivo te kommuniceren.
In internet kunnen nieuwe zinvolle strukturen ontstaan, waarin
wij ons met gelijkgezinden kunnen verbinden. Daarmee wordt de
kloof tussen psyche en wereld direkt kleiner. En ik ben van
mening dat de netwerkkommunikatie het ons mogelijk zal maken,
resp. al mogelijk maakt, een zinvolle plaats in de mensenge-
meenschap te vinden. Omdat de komputernetwerken een virtuele
ruimte creeeren, bewegen wij ons niet meer in de fysieke
wereld met haar grote geografische afstanden. Het gevolg van
dit alles zal zijn, dat wij ons weer als direkt deel van onze
horizon kunnen ervaren. De netwerkkommunikatie schept struktu-
ren waarin wij de individualisering en de internationalisering
met elkaar kunnen verbinden. Dat verklaart m.i. ook het grote
sukses van de komputernetwerken. En naast internationale
verdragen, organisaties en strukturen (politiek, ekonomisch,
kultureel) op wereldnivo, zullen de komputernetwerken de
fysieke substantie vormen, waarmee het globale dorp, in zijn
letterlijke betekenis, mogelijk wordt. En voor de oplossing
van de zich steeds meer toespitsende wereldproblemen zullen
wij deze wereldstrukturen dringend nodig hebben.