VR Update sept 93

Siggraph fraai en kleurig, maar geen doorbraken

De afgelopen maanden was er weer eens de gelegenheid om te zien in hoeverre de Virtual Reality het stadium van proberen en zoeken nu eigenlijk te boven is. Een aantal beurzen en evenementen, met name de Siggraph '93 in Anaheim in Californie, bood daartoe de gelegen heid. Helaas valt er eigenlijk niet erg veel meer te melden dan dat alles weer iets mooier is, maar dat fundamentele doorbraken niet zijn te melden.
De ophef rond het computer-generated-environment Virtual Reality (VR) VR houdt niet op, je ziet stukjes VR in allerlei films, in videoclips en in demo-programma's. Veel ervan is niet meer dan driedimensionele CAD/CAM, maar het smoelt wel leuk en op beurzen als de Siggraph weet men er een artistieke draai aan te geven. Men demonstreert van alles, maar hoe kun je nu aan een groot publiek latern `voelen' hoe zo'n echte onderduik (immersie) VR-trip nu gaat. Voor een beetje VR kun je tegenwoordig met minder dure hardware toe, dat scheelt weer, maar de meeste aandacht richt zich op recreatief gebruik, zeg maar Disney en Arcade en natuurlijk op simulatoren en militaire trainers.

HMD's

De videohelmen zijn dit seizoen erg `hot'. Nu VPL van Jaron Lanier niet meer kan leveren stappen nogal wat bedrijven in deze markt. Kaiser Electro-Optics uit Californie (619-4389255) heeft nu de VIM 1000 Personal Viewer met per oog een LCD met 426x220 pixels en een gewicht van maar 480 gram, maar de prijs is met 10.000 $ nog stevig. Olympus is een ander bedrijf dat in de HMD's gaat, maar dan meer gericht op de stereo-televisie markt, dus de prijs zal wel veel lager worden. En let op, Atari is druk bezig met een VR-helm voor de Jaguar en dat zou wel eens een low-cost doorbraak kunnen betekenen voor serieuze VR-spelers, kwalitatief beter dan de SEGA-VR, de Tramiels hebben hier een 64 bit troef in handen en Jack trekt er ook weer zelf aan, hij veegde de vloer aan met Trip Hawkins van 3DO.
Een belangrijke ontwikkeling, ook voor LCD's op notebooks is de Microsharp depixxelation polymeer, een soort plastic die met heel kleine lensachtige vlakjes de puntjes van een LCD- scherm optisch in elkaar laat vervloeien, met als resultaat een optisch veel prettiger beeld.

Desktop VR

Het kan tegenwoordig allemaal ook op de desktop; met een workstation of snelle 486/Pentium kun je ook zonder tonnen budget aan VR doen, maar je bereikt dan niet veel meer dan dat je kunt nadoen wat anderen op snellere machines al hebben voorgedaan. SGI (Silicon Graphics) is een erg populair platform voor VR-ontwikkelaars, maar ook Sun wil graag meedoen op deze markt.

SunVR

Ook de grotere bedrijven nemen VR wel degelijk serieus, maar ze komen vaak wat minder naar buiten met hun ontwikkelingen, omdat hun grote afnemers, zoals Defensie, dat liever niet hebben. Sun is wat dat betreft al wat opener en heeft een aantal demonstra tie-projecten en ook een soort produkt voor de VR-markt.

Virtual Portal is een opstelling zonder helm met schermpjes, maar je krijgt wel een veel lichtere StereoGraphics-bril voor het 3D-effect op. Je staat er tussen een drietal hi-res projectieschermen met ieder een stereobeeld en voor iedere gebruiker wordt op basis van de oogafstand dat stereobeeld dan geoptimaliseerd. Zo'n opstelling is wat gemakkelijker te demonstreren dan met een echte HMD (Head Mounted Display). Men laat op de Virtual Portal overigens de gebruikelijke demo-spullen zien, maar door de resolutie van 2048x960 is het effect erg realistisch. De beelden worden - per scherm - gegenereerd door SPARCstations 2GT en voor de bewegingen wordt gebruik gemaakt van een Logitech 3D Mouse Logitech 3-D Mouse als tracker.
Afgezien van de projectieschermen zijn het verder standaard Sun-componenten en men kan dus soortgelijke effecten bereiken op een systeem met een enkele monitor met een 36 MIPS SPARCstation 2GT of, voor nog betere prestaties, een 400+ MIPS 10GT model. Zo'n Sun Virtual Holographic Workstation is voor de meeste ontwerptoepassingen voldoende, bijvoorbeeld architecten hoeven geen complete `immersion' te hebben, een 3D-doorloop van een ontwerp op een scherm is meestal voldoende.
De software voor het SunVR-systeem werkt als een aanvulling op de XGL graphics library en er komt een speciale VR developers-versie van Solaris 2.x. Er wordt gebruik gemaakt van AutoCAD- compatible (wireframe) files met diverse shading- en lighting-opties zoals Radiosity.

Vooral arcade en amusementsparken

VR is nog steeds een demonstratie-item op beurzen en tentoonstellingen, goed voor publieke aandacht maar je kunt er verder weinig mee. De militairen en de NASA wel, die roepen ook om het hardst dat ze hiermee de bezuinigingsdoelen kunnen halen, maar ook zij doen niet veel meer dan beperkte research op hun toepassingsgebied en dat vertaalt zich dan weer in nog betere vluchtsimulatoren en dergelijke. Bovendien blijkt de `moderne' oorlogvoering toch iedere keer weer anders, het Golf-scenario past echt niet in Bosnie.
Nu de markt tegenzit en er noch in multimedia, noch in kleine meenemers veel te verdienen valt en de algehele recessie nieuwe initiatieven onderuit haalt, moet de VR-branche het hebben van bedrijven als Sega die hun arcades vullen met leuke speeldingen. Er is wel brede publieke interesse, maar die blijft hangen op het niveau van de raves en house-parties, die schermen met kreten als Cyberpunk en VR-attracties. Het bedrijf Visions of Reality heeft grote plannen, men wil in de VS maar liefst 50 centers openen met 36 VR-units per stuk, de super- VR Arcade komt er aan. Ondertussen kom je ook de Virtuality Units van W-Industries nu al tegen op allerlei festivals, zoals het Cyberfest in San Francisco en het Glastonbury Festival in de UK, men voert die als een soort kermisattractie per vrachtwagen aan. Er wordt van alle kanten geprobeerd nog even snel te verdienen aan het VR-label, zo is er nu een CD met VR-sex, gesimuleerde sexgeluiden voor een 3D-ervaring, maar dat was niet meer dan een marketing- kreet.
Langzamerhand is de PC natuurlijk wel snel genoeg om redelijke VR-applicaties op te laten zien, zoals het Eindhovense Calibre (met eigen software en een eigen transputer-versneller voor de video) geregeld laat zien. Daarmee is er ook een markt ontstaan voor VR software voor de PC, zoals VREAM dat maar 795 dollar kost (Chicago, 312-4770425).
Om daar meer mee te doen dan een 2D-beeld op de monitor heb je een helm of een speciale stereo-bril nodig, de goedkoopste (350 dollar) komen van 3DTV uit San Rafael, een bedrijf dat ook 3D-televisie ontwikkelt. Een eenvoudige Data-Glove kost daar plm. 150 dollar (415-5138929). Wie het nog eenvoudiger wil kan een soort toeter op de monitor gebruiken met daarin een lens voor het 3D-effect (Cyberscope van Simsalabim uit Berkeley, 800-3386329). Wie nog op de Amiga werkt kan 3D-brillen krijgen bij Ixion (206-2826809).

Sense8

Een van de overlevenden na de eerste golf van VR-activiteiten (Jaron Lanier's VPL ging al onder) is Sense8, geleid door Pat Gelband. Nog niet erg groot en al is men naar een wat groter pand verhuisd, het blijft nog een piepkleine club van goedwillende luitjes. Men claimt wel een omzetgroei van 130%, maar het gaat zo op het oog nog om niet meer dan een paar miljoen gulden omzet. In de VS zette men niet veel af, maar er zijn een paar actieve distributeurs in Europa (Virtual Presence in Londen en sinds kort Media Systems in Karlsru he). Het produkt van Sense8 is WorldToolkit (tm), waarmee ontwikkelaars werelden kunnen bouwen, gebruikmakend van b.v. AutoCAD-bestanden. Het is een reeks C-functies (400 calls), waarmee snel real-time graphics-simulaties zijn te ontwikkelen. Men is begonnen met de Amiga als platform, maar stapte snel over op Intel CPU's en Suns en concentreert zich nu op de Silicon Graphics- systemen (Indigo en Reality Engine). WorldToolkit in release 2.0 met o.m. support voor Windows en import van 3D Studio, Wavefront en MultiGen files, anti-aliasing, betere texturing en object, polygon en vertex constructors, kost vanaf 3500 dollar.

Mercury

Een nieuw produkt van Sense8 dat men op de Siggraph demonstreerde is Mercury, een verdere ontwikkeling van WorldToolkit, maar bedoeld voor de instapmarkt en de amateur. Het mist een deel van de support voor high-end graphics platforms en is meer bedoeld voor VGA en S3-video (op de PC). De prijs is 995 dollar en er is upward-compatibility met WTK 2.0 (Sense8 USA, 415-3316318; Virtual Presence UK, 44-71-2539699).

W-Industries

Een van de bedrijven die redelijk profiteren van de VR-hausse is W-Industries uit Leicester. Men maakt de Virtuality Arcade units, waarvan er ook in Nederland een aantal staat. Gebaseerd op de Amiga (3000) zijn ze niet erg snel en qua beeld vrij rudimentair, maar toch is dit het systeem waardoor VR voor veel mensen realiteit werd. Langzamerhand zakt men af tot een produktiebedrijf van arcade-units, onlangs sloot W-Industries een contract af met Sega om VR units te ontwikkelen voor de SegaLand attractiecentra die Sega overal wil gaan neerzetten. De samenwerking met het Amerikaanse Spectrum-Holobyte is ondertussen min of meer bevroren, de plannen van directeur Waldern voor de verovering van de VR-markt zag men in Amerika als iets te megalomaan.

3DO

De stap naar home-VR zal natuurlijk via interactieve CD-ROM technieken moeten gaan, er is geen goed alternatief om de benodigde databerg goedkoop over te brengen. Maar of daarbij nu de weg van de stand-alone interactieve CD gevolgd moet worden is de vraag. CDTV van Commodore is min of meer geflopt (er komt een nieuwe CD32-uitvoering dus men geeft niet op), ISV van Tandy loopt ook niet en alleen Sega heeft goed gescoord met een CD-ROM uitbreiding van haar spel-units en nu zelfs een VR-uitbreiding. 3DO (Trip Hawkins) probeert het nu met steun van Matsushita met een eigen aanpak en heeft daar veel publiciteit mee gekregen, maar wordt door velen al gezien als een soort con-man, omdat hij 3DO met nauwe lijks iets in handen al naar de beurs tilde: de ultieme windhandel. Dit najaar komen de Sanyo en Matsushita 3DO-boxen op de markt, maar men is te laat voor een groot kerstsucces. Men geeft 3DO niet veel kans, de verhalen over brede steun blijken nogal tegen te vallen en de ondersteunende bedrijven en software-ontwikkelaars geven anoniem wel toe dat ze voor de vorm wel meedoen, maar dat meer als een soort verzekering zien. Ze gaan pas investeren als het gaat lopen. Net als bij Philips CD-I kan dat wel eens tegenvallen, Philips heeft toch wel een `lemon' aan de veelbesproken interactieve CD. Er zit wel nog wel een kans in dat de video-versie van CD-I gaat doorbreken, maar men zou er bij Philips het beste aan doen om zo snel mogelijk de software uit te brengen, waarmee CD-I op de PC met een gewone CD-ROM drive kan draaien. Dat is er ook wel in de laboratoria, maar waarom brengt men dat niet op de markt?

Remote control

Bij VR werd al duidelijk dat naast de muis andere input-controllers nodig zijn. De hand schoen is een beetje uit de gratie, want het calibreren en de hygiene geven problemen, men stapt vaker over op een soort space-ball. Maar er zijn andere mogelijkheden en misschien dat de Remote Control van Mind Path/Chameleon (BRD, 49-211379057) iets is. Dat is een hand-held waarmee men op een afstand de computer kan bedienen, maar ook een LCD-projector of andere beeldvormers. Handig voor presentatiedoeleinden, het IR90-systeem maakt gebruik van de seriepoort en kan gebruikt worden om bijvoorbeeld de cursor over het beeld te bewegen.

Perceptual Arena

Het combineren van beeldprojectie en VR-technieken staat in het middelpunt van de Canon Artlab-tentoonstelling Perceptual Arena in Tokyo van 23 september tot 11 oktober. Artlab werd in 1991 opgezet door Canon als onderdeel van haar Social & Cultural Program om de grenzen en de integratie van de techniek te onderzoeken, met name in samen hang met Canon's Digital Image Processing-technologie en software-activiteiten als Render man. Ulrike Gabriel heeft er een installatie rond het thema Space Paradox Interactive Envi ronment. De cybernaut draagt in haar systeem een HMD (helm) en een data-glove en de wereld wordt continu beinvloed door de bewegingen in een combinatie van stere o-beeldvorming door de helm en een omringend projectie-beeld, waardoor ook het publiek kan zien wat de VR-reiziger ziet (Japan, 030-5410-3611).

InsideTrak

Polhemus is bekend als leverancier van `trackers', de sensors die de positie van de cybernaut doorgeven aan de computer. Dat is een kritisch deel van een VR-installatie, want de vertraging tussen beweging en de reactie van het systeem neemt veel van het realistische karakter van de VR-immersie weg. Polhemus heeft nu ook een op de PC gerichte 3D tracker (-kaart) met de naam InsideTrak, die als kaart is in te bouwen met inputs voor 2 trac ker-sensors. Dit is net als het Mercury-systeem van Sense8 duidelijk gericht op de desk top-VR markt. De Polhemus trackers zijn o.m. compatible met de Kheops 3D interactive digitizing software van LBO uit Brussel, dat werkt met TDI- en Wavefront-animaties. Prijzen vanaf $ 2250 per tracker-kaart (VS, 802-6553159). Wie goedkoper terecht wil kan bij Shoot ing Star (604-2988574) trackers kopen vanaf $ 1499.

Ars Electronica

In Linz in Oostenrijk komt een VR-centrum met vijf VR-systemen, 190 PC's, 26 UNIX workstations etc. etc. Het centrum gaat op 1 januari 1996 open, dat is ook het jaar dat Oosten rijk officieel 1000 jaar bestaat.

VR-Catalogus

Via Egosoft is er de Virtual Reality Catalogus van Spectrum Dynamics met een overzicht van wat er allemaal aan helmen, interfaces, trackers, software etc. te krijgen is. Te bestel- len voor f 50,- plus verzendkosten.
Inl. 020-6203219.

VR Tijdschrift

Via Egosoft is ook het Engelstalige tijdschrift VIRTUOSO te bestellen. Een abonnement voor 4 nummers (30 pagina's of meer) per jaar kost f 68,-.
Inl.: 020-6203219.
De meer professionele nieuwsbrief VR News (10x/jr) kost f320,- IN KADERS Nederlands onderzoek naar toepassing Virtual Reality Autodesk Benelux, Sun Microsystems Nederland en het Instituut Calibre van de Faculteit Bouwkunde aan de TU Eindhoven zijn een gezamenlijk onderzoek gestart naar de toepassing van de Virtual Reality in het bouwkundig ontwerpproces. In het kader van het Stimulerings programma Informatietechnologie is een overheidssubsidie toegezegd van Ÿ 250.000,-. Er wordt een proefopstelling voor bouwkundig ontwerpen ontwikkeld in het Kantoor van de Toekomst. Virtual Reality, het met computersystemen waarheidsgetrouw nabootsen van de werkelijk heid, wordt ingezet bij het stimuleren van processen die `in het echt' te duur zijn of praktisch onmogelijk. Ruimtewandelingen, vliegtuig- en scheepsbewegingen, oefeningen met defen sie-apparatuur en verkeerssituaties zijn de meest bekende voorbeelden. Maar ook ten behoeve van de amusementsindustrie - van pretparken tot computerspelletjes - is Virtual Reality een steeds vaker gebruikt hulpmiddel. De werkgroep Virtual Reality, samengesteld uit medewerkers van Autodesk, Sun Microsys tems en Instituut Calibre, onderzoekt nu de toepassingsmogelijkheden van deze techniek voor bouwkundig ontwerpen, vooral op de Nederlandse markt.
Inl.: 040-472288
021294-BP