CDROM: echte markt?

De softwareniers zijn al een paar jaar bezig om de CD-ROM als drager en distributiemedium voor software op grotere schaal geaccepteerd te krijgen. Handig en goedkoop, en je kunt er een boel op kwijt. Microsoft doet, zoals vaak, alsof ze dat nu hebben uitgevonden, maar met name in de Unix-wereld wordt al een groot deel van de software en machine-documentatie op CD-ROM geleverd. Bij Sun of IBM's RS/6000 AIX-machines kun je eigenlijk niet zonder CD-ROM drive en dat is ook begrijpelijk want het gaat vaak om honderden MegaBytes aan programmatuur, utilities en manuals. CD-ROM voor programma-distributie heeft ook een aantal duidelijke voordelen. Je krijgt zo'n CD-ROM niet snel stuk, het medium is ongevoelig voor electromagnetische velden, zoals die in de postale verzending vaak voorkomen De produktiekosten zijn vrij laag en je kunt ze niet makkelijk kopiëren. Afgezien van de vrij hoge startkosten kun je een CD-ROM voor een paar gulden fabriceren en als je ze een beetje ontziet, gaan ze heel lang mee. Dat klinkt allemaal ideaal, en als je er nog een leuk sausje overheen gooit door te praten over site-licensing en milieuvriendelijke media, besparing op papier voor documentatie en hoe je ze veel compacter kunt verpakken en versturen, dan klinkt het CD-ROM evangelie natuurlijk erg overtuigend. Ik geloof er ook wel in, je ziet het steeds meer en veel machines krijgen standaard ook een CD-ROM drive ingebouwd (denk aan de Photo-CD/multi-sessie compatibiliteit wanneer je er een aanschaft). Het werkt handig en de schijfjes passen (toevallig) ook nog in m'n oude 5,25" floppenbak, er staat zo maar een kleine TeraByte naast de PC te wachten. De data-hemel moet wel nabij zijn, voor iemand die tien jaar geleden met moeite 8 KB op een mini-bandje wist te zetten is de CD-ROM een onuitputtelijke bron. Ik wil het geen informatie noemen, want de meeste gegevens zul je nooit zien of gebruiken, maar het is er allemaal wel. In een koffertje met plastic schijfjes kun je een wereldbibliotheek kwijt.

Maar zijn er nu ook nadelen? Helaas wel en dat zijn niet alleen technische onvolkomenheden, bij de hele CD-ROM rage kun je best wat vraagtekens zetten.

Een van de redenen waarom vooral de Amerikaanse softwarebedrijven hun spul op CD-ROM willen verkopen is omdat je het dan niet zo gemakkelijk kunt kopiëren. Er komen langzamerhand wel beschrijfbare media met vergelijkbare opslagcapaciteit op de markt, maar die zijn nog relatief duur en CD-ROM is dus een vrij kopieerveilig medium. Vooral als je er flink veel rommel opzet en de gebruiker vele tientallen MegaBytes moet overzetten. Ik heb wel eens het gevoel, dat men dat gebruikt als middel om illegaal kopiëren tegen te gaan. Bij spelletjes zie je dat wel, daar zet men de zaak graag op CD-ROM. Vaak gaat het echter om uitbreidingen van bestaande software zoals King's Quest V met niet meer dan een flinke berg gedigitaliseerd geluid en wat extra plaatjes. Daarmee neemt de data-omvang snel toe en zul je het er niet snel van afhalen.

Dat de software-distributeurs graag naar CD-ROM willen is dus begrijpelijk, maar wordt de problematiek daarmee niet omgedraaid. Indien Microsoft of andere OS-ontwikkelaars jaren geleden afdoende kopieerbeschermingen in DOS hadden ingebouwd, eerder waren overgestapt op firmware (Prom) als drager van programmatuur, rechtlijniger distributie hadden opgezet en niet zelf halfhartig de piraterij hadden gezien als leuke market-primer, dan zaten we nu niet met organisaties als de SPA. De voornamelijk Amerikaanse bedrijven die de Software Publisher's Association vormen, gebruiken voor een op zich acceptabel doel toch een aantal heel enge middelen. Invallen, verklikkers, bangmakerij, eigen rechtertje spelen en machtspolitiek, naar Europese normen allemaal nogal op het randje. Dat ze zelf hun zaakjes niet goed regel(d)en door gebrek aan samenwerking, nee, dat mag je niet zeggen.

Traag

En dan de techniek. CD-ROM is traag, traag, traag. Dat ligt aan het medium en veel verbetering zit er niet in. De opgewonden verhalen over de nieuwe generatie drives, die wel dubbel zo snel zijn komen wat opgeklopt over. Met 300 kbps (dat zijn kilobits per seconde, geen kilobytes, dus het gaat om 40 kilobyte per seconde) doe je er nog minuten over om bijvoorbeeld een foto-kwaliteit- plaatje binnen te halen. Natuurlijk, de toegangstijd is verbeterd en je kunt hier en daar bufferen, maar juist voor image-files gaat het om de transmissie-capaciteit. Om een 18 MB hi-res-plaatje van een Photo-CD te halen ben je echt tien minuten of meer bezig. Bovendien blijkt dan ook al snel, dat zo'n CD-ROM niet zo erg vlekkeloos werkt en bij zo'n lange file merk je het echt wel, wanneer er halverwege opnieuw begonnen wordt. Mijn eigen ervaring ermee is, dat je met de huidige generatie drives zeer geregeld mistast: er is een leesfout of de drive verschuilt zich achter error-meldingen. Dat zal allemaal wel iets verbeteren, maar voor iemand die echt dagelijks werkt met beeld-files wordt het pas acceptabel wanneer de effectieve toegang tot een plaatje niet meer dan een paar seconden neemt. Met CD-ROM is dat onbereikbaar.

Verder is het medium al bijna verouderd voor een aantal van de functies, die men nu nog propageert. Als drager voor software zijn bijvoorbeeld de EPROM-kaartjes en dan vooral Flash-memory natuurlijk veel handiger en enorm veel sneller. Dat Flash-geheugen gaat nog voor een revolutie zorgen, op de golven van de micro-minimalisering en het mobile-computing zou de hele hard- disk cultuur wel eens aangetast kunnen worden. Werken met solid-state geheugen is veelbelovend, maar waarom dan nog CD-ROM voor software-distributie?

Als drager van data-files, voor encyclopedische informatie en low-res beeldmateriaal is de toekomst van de CD-ROM wat rooskleuriger. Er zijn genoeg toepassingen waar je werkelijk teraBytes aan data ter beschikking wilt hebben, maar dan als een soort databank op de achtergrond. De retrieval (zoek-) software en de indexen moeten wel sneller toegankelijk zijn, maar het echt binnenhalen van de full-text data of hi-res plaatjes mag wat meer tijd nemen.

CD-ROM is de huidige mode en dat is op zich geen probleem. Zonder af en toe een koopgekte kom je vaak niet over de acceptatiedrempel. We moeten alleen wel kritisch blijven kijken naar de praktische aspecten. Hoe leuk het ook klinkt, het blijft een oplossing op zoek naar problemen, een technology-driven produkt dat misschien toch niet helemaal aansluit bij wat de markt vraagt.

Luc Sala